Tweede Wereldoorlog geeft nog steeds geheimen prijs

Dit verhaal hebben we te danken aan een zeer ijverige Bunschoter journalist, de heer Arie ter Beek die zich bezighoudt met alles wat voorheen is en waarover men kan melden of er meer is.


Onze site doet dit ook, dus samen komen we wellicht tot een stukje geschiedschrijving waar volgende generaties de vruchten van kunnen plukken. Dit stuk zet ik nu op de site zonder dat ik weet of het mag maar daar het ook al in de krant heeft gestaan vermoed ik dat het wel ok is.

Tweede Wereldoorlog geeft nog steeds geheimen prijs

Dat er in de Tweede Wereldoorlog veel is gebeurd, staat nauwelijks ter discussie. Het standaardwerk van de onlangs overleden Lou de Jong met 16.000 pagina's bewijst dat ook wel. En dan hebben we het nog niet eens over de vele grote en kleine gebeurtenissen die in de verschillende gemeenten plaatsvonden. Over de gebeurtenissen op het grondgebied van de gemeente Bunschoten zijn inmiddels vele tientallen pagina's volgeschreven. En nog is het geen compleet verhaal. Veel zaken zijn bovendien niet of nauwelijks aan het papier toevertrouwd. Om dan informatie te verzamelen, is een tijdrovende bezigheid en bovendien moeilijk omdat inmiddels de meeste mensen die het kunnen weten, het tijdige met het eeuwige hebben verwisseld.

Sommige verhalen zijn opgetekend omdat bewust de publiciteit werd gezocht. Voorbeelden daarvan zijn het verhaal over de geredde Amerikaanse vliegers waarover we enkele weken geleden publiceerden. Een ander verhaal gaat over Emilien Drapeau, de Canadese militair die in april 1945 bij gevechtshandelingen sneuvelde in een boerderij in de Veenestraat. Een verhaal van een militair van wie de naam meer dan veertig jaar onbekend was.

Francis Delery

In schril contrast daarmee staat het sneuvelen van Francis Delery. Weliswaar staat zijn naam op een van de zes kruisen bij de oorlogsgraven op de begraafplaats, maar daar houdt het eigenlijk mee op. Maar wie was dat nu eigenlijk en hoe is hij gesneuveld? Helaas zijn de beschikbare gegevens schaars.

Onderwijzer Jacob Hopman beschrijft in zijn dagboek hoe op 7 april 1945 ergens bij Eemdijk door een vliegtuigje (een ‘jagertje') neerstortte. Het vliegtuig werd compleet verpletterd en de piloot kwam om. Nog een geluk, zo schreef Hopman, dat er geen mensen in de buurt waren want die hadden gemakkelijk geraakt kunnen worden door de brokstukken.

Over het waarom van het neerstorten is niets bekend. Van gevechtshandelingen rept hij niet.

Uit andere gegevens blijkt dat Francis Delery in 1915 was geboren in Paimpol in Bretagne in Frankrijk. Hij sneuvelde dus op 30-jarige leeftijd. Na een vliegongeval staat er te lezen. Ook dat hij crashte loodrecht in de volkstuinen bij de Eemdijk. Dat was ergens in de Maatpolder. Delery vloog in een Supermarine Spitfire van de Royal Air Force. Dat betekent dat hij in Engelse dienst was. Hij was opgestegen vanaf vliegbasis Schijndel met een onbekende missie. Mogelijk was hij bezig met een verkenningsvlucht en heeft onderweg pech gekregen. Maar dat is allemaal niet zeker.

Delery is eerst gewoon op de begraafplaats ter aarde besteld. Precies een jaar later is hij herbegraven tussen de gesneuvelde militairen en leden van de Binnenlandse Strijdkrachten. In juli 1949 zijn de stoffelijke resten opgegraven en opnieuw begraven in Plounez in Frankrijk.

Gevonden vliegers

Maar van Francis Delery is, ook al is het weinig, nog iets bekend. Maar van de vele Engelse en Amerikaanse vliegeniers die in het IJsselmeer werden gevonden door vissers of die op de kust aanspoelden, is nauwelijks meer bekend dan de naam. Over deze kant van het vissersleven tijdens de oorlogsjaren is voor onze gemeente nog nooit iets vastgelegd. Vreemd eigenlijk want uit gegevens die in het gemeentearchief aanwezig zijn, blijkt dat er tussen medio 1942 en medio 1945 door verschillende vissers een flink aantal lijken werd gevonden.

Op de een of andere manier waren voor de vissers richtlijnen gegeven hoe ze in zo'n geval moesten handelen. Het lichaam moest in een zeil buiten boord worden gewikkeld. In de haven werd de plaatselijke Marechaussee op de hoogte gesteld en werd er een proces verbaal opgemaakt. Vervolgens werd het lichaam in het baarhuisje gekist en dan naar Amersfoort overgebracht. Daar werden ze meestal begraven op de begraafplaats Rusthof. Na de oorlog zijn ze wellicht elders begraven maar dat zou nader uitgezocht moeten worden.

Eerste vondst

De eerste keer dat vanaf een Bunschoter botter een lichaam werd gevonden, was op 22 mei 1942. Op die vrijdagmiddag liepen twee leden van de marechaussee rond de haven en hoorden dat de botter BU 71 een lijk aan boord had. Op dat moment was het schip nog niet in de haven gesignaleerd. Direct gaan de twee naar de kop van de haven en zien dan dat de BU 71 net de haven binnenloopt. Ze laten het schip direct aan de wal komen. Ze zien dat aan stuurboord een lijk in een zeil was gewikkeld. Dat was gekleed in een vliegenierskostuum. Op de rug stond de naam, R.P. Worthy, en daar onder de letters ‘RAF'. Waaruit ze dus konden afleiden dat een vliegenier was van de Engelse Weermacht, de Royal Air Force.

Ze namen het lichaam in beslag en de twee vissers werden gehoord.

Een van de vissers was Jan Zijl, die aan de Kerkstraat nr. 104 woonde en op dat moment 38 jaar oud was. Hij verklaarde het volgende:

‘Hedenmorgen, vrijdag den 22en Mei 1942, omstreeks 10 uur bevond ik mij met mijn botter BU 71 op het IJsselmeer binnen het Rijk in Europa, tusschen Spakenburg en Enkhuizen, ter plaatse genaamd “het Hart”. Aldaar zag ik op het water een voorwerp drijven, waarvan ik vermoedde dat het een lijk was. Met mijn knecht Klaas de Graaf en met behulp van de bemanning van de BU 65, die in de omgeving was, heb ik het lijk uit het water opgehaald en aan boord van mijn botter genomen, waarna ik het volgens de voorschriften in een zeil buiten boord heb gehangen, zooals u thans nog kunt zien. Het lijk dat ik hier buiten boord heb hangen, is het lijk dat ik heden morgen heb opgehaald en waarvan ik u in mijn verklaring van zooeven sprak. Nadat ik het lijk aldaar geborgen had, ben ik met mijn botter stoomende aangevaren in de richting Spakenburg, waar ik omstreeks 17.00 uur hedenmiddag arriveerde.'

Zijn schippersknecht Klaas de Graaf, evenals Jan Zijl 36 jaar oud, verklaarde exact hetzelfde.

Naar Amersfoort

De marechaussees namen het lijk van boord en vervoerden het naar het lijkenhuisje. Nadat het lichaam was gekist, werd het de volgende dag naar een lijkenhuis bij het ziekenhuis de Lichtenberg gebracht. Daar gaven ze het over aan de commandant van de Feld-Gendarmerie. In hun aanwezig werd een onderzoek ingesteld naar de identiteit. Er werden onder meer een armband met zijn naam gevonden, een zegelring met zijn initialen en een etui met vier familiefoto's.

De commandant hield die spullen bij zich en hij deelde de wachtmeesters mee dat hij voor een begrafenis ging zorgen en dat de kosten voor het kisten en het vervoer voor rekening van de gemeente Bunschoten bleven.
En daarmee houdt de informatie over deze vlieger op. Maar wat was er gebeurd? Ongetwijfeld is kort daarvoor ergens een vliegtuig neergestort en is de hele of een deel van de bemanning omgekomen. Ongetwijfeld is meer informatie te achterhalen. In de naburige gemeente Eemnes is bijvoorbeeld al weer enige jaren geleden een boek verschenen waarin precies wordt beschreven welke vliegers op de een of andere manier een relatie hadden met Eemnes. Het was het resultaat van een jarenlange zoektocht van een aantal mensen die hierin geïnteresseerd waren. Jammer genoeg is dat in onze gemeente (nog?) niet gebeurd. Het zou een mooi eerbetoon zijn aan de mensen die hun leven voor onze vrijheid hebben moeten geven.

Andere gevallen
Naast het lijk dat door de bemanning van de BU 71 werd gevonden, werden er ook door andere botters lijken gevonden. Dat waren:

11 mei 1943 Pieter Koelewijn BU 31 R. Hardingman (GB)

19 mei 1943 Lammert de Graaf BU 1 Niet te identificeren (GB)

27 mei 1943 Zilvester Koelewijn BU 20 A. Stott (GB)

8 juni 1943 Klaas de Graaf BU 6 M. Bates (GB)

12 juni 1943 Gerrit van den Berg BU 44 C.M. Moffat (USA)

3 juni 1944 Wouter Bos BU 184 Hans Ceppert (Dls)

17 juni 1944 Wouter Koelewijn BU 102 Onbekend (GB)
26 juni 1944 Pieter Duijst BU 25 Jason H.Mc Gue (USA)
3 feb. 1945 Dirk Bos BU 38 John W. Cahill (USA)
6 feb. 1945 Cornelis van de Groep BU 12 Robbert F. Brookst (USA)
25 maart 1945 Peter Blokhuis BU 165 Thomas S. Podzer (USA)
In 1944 spoelden twee lijken aan op de kust en in 1945 een lichaam. Op 25 april 1944 was Th. W. Keese en op 3 mei van dat jaar Ralph W. Holcombe. Tot slot op 11 april 1945 een onbekende Canadese vliegenier.
In aantal gevallen werden de lichamen van de vliegers gewoon drijvend aangetroffen. Natuurlijk was dat een ingrijpende gebeurtenis. Maar dat zag je toch tevoren aankomen. In andere gevallen raakten de lichamen vast in de visnetten en kwamen ze pas boven met het inhalen van de netten. Voorstelbaar is dat je toch wel flink schrikt want daar rekenden de vissers uiteraard niet echt op. Soms kwamen de vissers met hun netten vast te zitten in een neergestort vliegtuig. Dat leverde vaak flinke schade op aan de netten.
Schaden
Nu we het toch over schade hebben, ook dat is een onderwerp waar eigenlijk weinig over is gepubliceerd. Toch is in de Tweede Wereldoorlog veel schade toegebracht aan bezittingen van inwoners. Na de oorlog kon worden opgegeven en werd nagegaan of een vergoeding kon worden toegekend. Dat is een verhaal op zich en daarom kijken we nu alleen maar even naar de opgegeven schaden. In totaal waren dat er een kleine 350. Om de vooroordelen even te bevestigen, daar waren maar liefst 65 fietsen bij!
Daarnaast veel schade aan woningen. Niet zo vreemd want met name in april 1945 vonden er regelmatig beschietingen met granaten plaats. Dat veroorzaakte niet alleen schade op de plaats van de inslag, maar ook aan woningen in de omgeving. Door de luchtdruk sprongen bijvoorbeeld de ruiten van woningen. Dat bracht vaak ook schade aan de inventaris met zich mee. Verder was er veel schade aan veel, schuiten enzovoorts. Uit de lange lijst zijn verschillende voorbeelden te halen. Zoals bijvoorbeelde de volledigheid afgebrande boerderij van Zeger van Halteren aan de Dorpsstraat waarbij de volledige bedrijfsinventaris en de inboedel verloren ging. Van de botter was de BU 5 vernield, de fok van de BU 140 beschadigd, de BU 177 gezonken, evenals de BU 147 die in de Eem tot zinken was gebracht. Ook het schip ‘Actief' was in de Eem gezonken door oorlogshandelingen. Schade aan andere schepen was er ook. Er was vee gedood, paarden gevorderd en hooibergen verbrand.
De lijst is te lang om uitgebreid weer te geven. Bij elkaar geeft het wel een beeld dat er veel schade werd aangericht. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de schade die ontstond doordat de polders onder water waren gezet en veel vee moest worden afgevoerd naar andere gemeenten.
Kortom, het roept allemaal beelden op aan situaties in oorlogsgebieden die we tegenwoordig op televisie heel gewoon vinden. Maar wat een tragiek en ellende gaat er achter schuil. Dat komt alleen al naar voren als gewoon een paar lijsten en processen verbaal worden nagekeken. Gelukkig ligt het in ons land al weer zestig jaar achter ons. Maar het is nodig er zo nu dan naar te kijken. Alleen was het alleen maar om te voorkomen dat we vergeten.
Arie ter Beek
Onderschrift: Een gezonken schip in de monding van de haven leverde ook flinke schade op.

15 opmerkingen:

Meneer Kroket zei

Dat is niet mijn kroket, vriend.

Anoniem zei

WHAAHAHAH

Anoniem zei

piemels

Anoniem zei

lekkere opmerking man

Anoniem zei

you want sume?

Anoniem zei

ruben home

Anoniem zei

I LIKE ALL DIT

Anoniem zei

WOLLAAAH KARDEEESH

rutger de lange zei

you wanna piece of my pjemel giacomo

Wayne Rooneys zei

Wollah meh...

Anoniem zei

allahu akbar

jemudr zei

jij weet niet wie ik ben

Victor zei

ik voel me sexy als RON JANS

PIET PJENISHOOFYIE zei

gekke poejos

Anoniem zei

Ik begrijp niet waarom hier zoveel rare opmerkingen worden gemaakt, ik hou van grapjes maar toch vind ik dit wel stom dat dit gebeurd. Het gaat over een dramatisch onderwerp dat nog steeds gevoelig ligt bij mensen, en daarmee wordt gepot.

Een reactie posten

<>Vakantie vanaf Brussel Airport